Hoe een economie werkt....
Er waren eens drie mannen — Able, Baker en Charlie — die alleensamen op een eiland woonden. Verre van eenGeen tropisch paradijs washoor, het eilandmaar een ruigeruige, kale plek zonder luxe. VooralHun menu? Simpel: vis. Altijd vis. Ontbijt, lunch én diner.
Gelukkig wemelde het rondom het eiland van de voedselkeuzewonderlijk wasidentieke uiterstvissen, beperkt.precies Hetgroot menugenoeg bestond uit slechtsom één gerecht: vis.
Gelukkig was het eiland omringd doorman een overvloedige populatie van wonderlijk homogene vissen, waarvan er telkens één groot genoeg was om een mens één dag te voeden. Maar diter was eenéén geïsoleerdeprobleem: pleker waarbestond daar nog geen vanenkele devisserijtechniek. veleGeen technologischehengels, vooruitgangengeen vanboten, degeen mensfancy op het gebied van vissen vangen ooit was aangekomen.sonar. Het beste wat deze mannenze konden doendoen, was in het water in springen en de glibberige beesten met hun blote handen proberen te grijpen.
Met dezedie inefficiënteonhandige techniekmethode konlukte iederhet elke man precies één vis per dag vangen,te netvangen. Net genoeg om demorgen volgendeweer dagop te overleven.staan Diten wasopnieuw dete volledigebeginnen. omvangZo vandraaide hun eilandeconomie.hele Wakkereconomie: wakker worden, vissen, eten, slapen. GeenNiet geweldigbepaald leven,een bruisend bestaan, maar ach — beter dan het alternatief.doodgaan.
EnIn zo, in dezehun supereenvoudige, sushi-gebaseerde eilandsamenleving,samenleving zijngold er…één harde regel:
Geen spaargeld!
Geen krediet!
Geen investeringen!
Alles wat geproduceerdgevangen wordt,werd, wordtverdween ookmeteen verbruikt!in Erde blijftpan. nietsGeen overvoorraad, geen “visbank” voor eenmoeilijke regenachtige dag en er is niets om uit te lenen.tijden.
Een idee wordt geboren
Hoewel onze eilandbewoners in een primitieve samenleving leefden, betekende dat niet dat ze domToch waren of geen ambitie hadden. Zoals alle mensen wilden Able, Baker en Charlie geen domme jongens. Net als ieder ander mens wilden ze hun levensstandaardleven verbeteren. Maar om dat te doen, moestenzolang ze meerper dandag maar net één vis perkonden dag per persoon kunnen vangen – het minimum dat ze nodig hadden om te overleven. Helaas, met alleen hun blote handen en de wendbaarheid van de vissen,vangen, zaten ze vast op eenhet bestaansminimum.minimum om te overleven.
Op een nacht,avond, terwijl hij naar de metsterrenhemel sterrenstaarde, bezaaidezuchtte hemel keek, begon Able na te denken over de zin van zijn leven…Able: “Is dit alles?het nou? Er moet toch meer zijn in het leven dan dit.vis vangen met mijn handen?”
ZieHij je,droomde Ablevan wildebetere, hippe palmbladkleding. Van een hut die de moesson kon trotseren. En — jawel — van een carrière als filmregisseur. Maar hoe kom je ooit toe aan dromen als je de hele dag achter vissen aanzit?
Toen begon er iets anderste doenratelen dan vissen metin zijn handen.hoofd. HijWat wildenou betere,als modieuzere palmbladkleding maken, een plek bouwen om zich tegen moessons te beschermen, en uiteindelijk – natuurlijk – een speelfilm regisseren. Maar omdat al zijn dagen opgingen aan vissen, hoe konden die dromen ooit werkelijkheid worden?
Zijn hersens begonnen te draaien… en plotseling werd een idee voor een visvanger geboren…hij een apparaat zou maken dat de reikwijdtehand van de menselijkemens handverlengt enorm kon vergroten, terwijl hetén de vis minder kans van een visgeeft om te ontsnappenontsnappen? sterkEen verminderde.geniale Metingeving: zo’neen dingnet! zoudenDaarmee misschienkon meer vissenhij in minder tijd gevangenméér kunnenvissen worden!vangen. En met de vrijgekomen tijd zoukon hij misschienzich betereeindelijk kledingrichten kunnenop maken,zijn kledinglijn, een onderkomendegelijk bouwen,dak boven zijn hoofd en denatuurlijk laatstedat handbriljante aan zijn filmscenario kunnen leggen.filmscenario.
ToenDe hetorkestmuziek apparaat steeds meer vorm kreegbegon in zijn gedachten, begon de orkestmuziek aanhoofd te zwellen, en ineenshij zag hijhet al helemaal voor zich: een toekomstleven zonder dagelijkse visarbeidvisdrama’s. voorVol zich.
Hijmoed beslootbegon zijnhij apparaatpalmbast eentot “net”touw te noemen en ging op zoek naar materialen om er een te bouwen.draaien.
De volgende dag zagenkeek Baker enhem Charlieverbaasd dataan. Able niet aan het vissen was. In plaats daarvan stond hij op het strand, touw te maken van palmbast.
“Wat is dit nou?” vroeg Baker. “Bendoe je somsnou? opOp dieet?dieet Alszeker? jeStraks daarverhonger blijft zitten en die touwtjes blijft knopen, ga je verhongeren.je.”
Able legde uit:straalde: “IkNee, benik geïnspireerd ombouw een apparaat tedat maken datme oceanen aanvol nieuwevis vismogelijkhedengaat zal openen.opleveren. Als ik klaar ben, zal ik minder tijdhoeven kwijt zijn met vissen,vissen en nooit meer honger hebben.lijden.”
Charlie rolde met zijn ogenogen. en vroeg zich af of zijn vriend nu echt zijn verstand had verloren.
“Dit is waanzin, ik zeg je… waanzin.waanzin! AlsEn als het nietmislukt, werkt, moetkom je niet bij mij komen jankenbedelen om een stukje vis. Alleen maar omdat ik nog bij mijn volle verstand ben, betekent dat niet dat ik ga opdraaien voor jouw gekkigheid.”
Onaangedaan gingMaar Able verderliet metzich vlechten.
ontmoedigen en vlocht rustig door. Aan het eindeeind van de dag hadwas Ablehet zover: zijn net voltooid!was klaar. Hij hadhad, zonder dat hij het zo noemde, kapitaal gecreëerd door— zijnen zelfopoffering!dat met lege maag.
Die nacht,nacht lag hij hongerig in het zand, terwijl Baker en Charlie tevreden knorden met volle magenbuiken. sliepen,Maar vocht Able tegen hongerige krampen terwijl beelden van sappige vissen doorin zijn hoofd dansten.dansten Tochde vissen hem al tegemoet. Hij wist: morgen komt mijn moment.
En inderdaad: de volgende ochtend werd zijn pijn ruimschoots gecompenseerd door de hoop dat hij heteerst juistenog had gedaan en dat hem een stralende, visrijke toekomst te wachten stond.
De volgende dag maakten Baker en Charlie veel lol met Able’s uitvinding.uitgelachen.
“Nou,Leuk dat is best een mooi hoedje,hoedje!” zeigrinnikte Baker.
“Maar een beetje warm voor tennis, vind je niet?” voegde Charlie toe.
Able haalde zijn schouders op. “Lach maar, jongens,”jongens. antwoordde Able, “maar weWe zullen zien wie er lacht als ik straks tot aan mijn oksels in de visdarmen sta.”
ToenOnhandig Ablewaggelde hij de branding in rende, bleef de spot doorgaan terwijl hij onhandig met zijn vreemde nieuweuitvinding. apparaatMaar worstelde.
Nawat een paar minutenstuntelen kreeg hij de slag te pakken en al— snelhap! haalde— hijde een flinkeeerste vis binnen.zat erin.
Baker en Charlie hielden opstopten met lachen. En toen Able eenEen uur later trok Able zijn tweede vis van diede dag ving,op warenhet destrand. jongensHun diepmonden ondervielen deopen: indruk. Tenslottenormaal kostte het hen normaal een hele dag om slechtser maar één vis te vangen!
MetEn dezezo ene simpele daad stondveranderde de economie van het eiland opin hetéén punt drastisch te veranderen.klap. Able had zojuist zijn productiviteit verhoogd,verdubbeld. enNiet dat wasalleen goed voor hem, maar uiteindelijk ook voor iedereen.
VoorTerwijl hethij momentnaar zijn vangst keek, dacht Ablehij natriomfantelijk: over zijn plotselinge meevaller.
“Omdat ik nu met slechtsMet één dag vissen genoegkan etenik heb voornu twee dagen,dagen kaneten. Dat betekent dat ik elke andere dag gebruiken om iets anders tekan doen. De mogelijkheden zijn eindeloos!”
Uitleg
Doordat Able zijn productiviteit had verdubbeld, kon hij nu méér produceren dan hij zelf nodig had om op te eten. En precies dáár begint de magie van economie: uit hogere productiviteit vloeien alle andere voordelen voort.
Voor hij zijn gok waagde en dagenlang met een knorrende maag een net zat te vlechten, bestond er op het eiland geen enkele vorm van spaargeld. Alles wat werd gevangen, werd dezelfde dag nog opgesmikkeld. Maar doordat Able bereid was dat risico te nemen en zichzelf één dagje honger te gunnen, had hij het allereerste stuk kapitaal van het eiland gebouwd: een net!
En dat net leverde meteen meer vis op dan hij kon verstouwen. Overschot! Reserve! Voorraad! (En om dit sprookje werkbaar te houden, doen we even alsof vis nooit bederft.)
Dat beetje extra productie, die spaarpot in de vorm van vis, is het levenssap van elke gezonde economie. Vanaf dat moment veranderde alles: het eiland had niet langer alleen maar een dagelijks overlevingsritme, maar een echte basis om te groeien.